Home / Денсаулық және спорт / Улы элементтердің адам ағзасына әсері

Улы элементтердің адам ағзасына әсері

Аз мөлшерде кейбір ауыр металдар адам өмірі үшін қажет. Олардың арасында мыс, мырыш, марганец, темір, кобальт және басқалары бар. Алайда, олардың құрамының нормадан жоғары болуы уытты әсер етеді және денсаулыққа қауіп төндіреді. Олардың ішіндегі ең қауіптілері сынап, қорғасын, кадмий, мышьяк, фтор, фенол, аммиак, сутек хлориді. Барлық аталған заттар адам денсаулығына айтарлықтай әсер етеді, әсердің ауырлық дәрежесі концентрацияға, заттардың әсер ету жиілігі мен уақытына, сондай-ақ қоршаған ортаның жағдайына, жасына, жынысына және адам ағзасының жағдайына байланысты болады. Көбінесе балалар, науқастар, зиянды өндірістік жағдайларда жұмыс істейтін адамдар, темекі шегушілер осал болып келеді.
Барлық улы заттар көрсетілген әсердің таңдаулылығы мен ерекшеленеді, кейбіреулері қан айналымы жүйесі ауруларының дамуына әсер етеді және жүйке жүйесі мен сезім мүшелерінің ауруларын, басқалары тыныс алу және ас қорыту жүйесінің ауруларын тудырады.
Негізгі қауіп факторлары гиподинамия, артықсалмақ, теңгерімсіз тамақтану, артерия­лық гипертензия, психо эмоцио­налдық стресс, темекі шегу және тағы басқа­лары болып табылады. Олар ауру­дың басталуын және дамуына ықпал ете­ді, ағзада патологиялық өзгерістерді тудырады.
Уытты элементтер барлық жерде байқалады: жер асты және жер үсті суларында, тау жыныстарында, топырақтарда, атмосфералық ауада, өсімдіктер мен жануарларда кездеседі. Азық-түлік, су және ауа арқылы бұлз аттар адам ағзасына енеді. Уытты заттар шикізаттан және қайта өңдеу кезінде адамдар үшін қауіпті тамақ өнімдерінің концентрациясына тиісті технологиялық нұсқаулықтарды бұзған жағдайда ғана енуі мүмкін. Уытты элементтердің көбеюі суды және ауаны жеткіліксіз өңделген өндірістік қалдықтармен ластайтын өнеркәсіптік кәсіпорындар маңында болуы мүмкін.
Аймақтың қоршаған ортасының жағ­дайын бағалаудың негізгі критерийі — осы аймақта тұратын халықтың денсаулығы бо­лып табылады. Денсаулық деңгейінің 50%-ы жеке өмір салтына, 25% — ы қоршаған орта­ның әсеріне, 15% — ы тұқым қуалаушылыққа және 10% — ы медициналық көмектің сапа­сына байланысты. Бұл адамның денсаулығын сақтаудың үлкен резерві оның өмір салтын және қоршаған ортамен қарым-қатынасын ұйымдастыруға негізделгенін көрсетеді.
Азаматтардың денсаулығы мен қауіпсіз­дігінің маңызды факторы – көк (жасыл) желектер. Жасыл кеңістіктер – ауаны тазартатын және ылғалдандыратын табиғи сүзгі болып табылады. Сонымен қатар, өсімдіктер жасыл заттарды бөледі — ұшпа, олар бактерицидтік әсерге ие және адамның тонусына әсер етеді. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың жанында отырғызылған өсімдіктер ерекше маңызға ие. Көптеген өсімдіктер қалалардың ауа бассейніне түсетін әртүрлі зиянды заттардың өзіндік көрсеткіші ретінде қызмет етеді. Кейбір өсімдіктер улы заттарды сіңіре алады.
Улы элементтерің пайда болу сипаты бойынша ұзақтылығы жедел және созылмалы уланулар болып бөлінеді. Уланудың алдын-алу үшін гигиена мен дұрыс тамақтану мәселесіне ерекше назар аудару қажет. Қолды, ойыншықтарды және киімді тазалықта ұстау керек. Үй-жайға тазартқыш заттарды қолдану мен ылғалды тазалауды жиі жүргізу, мүмкіндік бойынша озонизаторлар мен ылғалдандырғыштарды қолдану қажет. Кішкентай әрі сапалы сүзгілері бар шаңсорғышты қолданған абзал. Ағзадан жиналған токсиндерді шығару үшін тамақтануда сүт өнімдерін, көкөністер, жемістер мен дәнді дақылдарды жиі тұтынған жөн. Бұл факторлар ауыр металдардың асқазан-ішек жолында жиналмай, сіңірілмей, ағзадан шығарылуына септігін тигізеді. Азық-түлік майлы болмауы керек. Дәрумендер мен антиоксиданттар ерекше пайдалы қасиеттерге ие.
Салауатты өмір салтын насихаттауды, әсіресе, жастар мен әйелдер арасында жүр­гізу қажет, бұл өмір сүру сапасын мен ұзақ­тығын жақсартып, жоғарлатады. Са­лауат­ты өмір салты жұмыс пен демалыс­тың ги­гиеналық режиміне ықпал етеді, ал адам­ның зиянды әдеттері керісінше кедергі келтіреді.
Н.Байжанова,
«Ұлттық сараптама орталығы» ШЖҚ РМК ЖОФ Талас аудандық бөлімшесінің санитарлық-гигиеналық зерттеулер зертханасының зертхана маманы.

About DevTeam

Check Also

Шапшаңдық пен төзімділік сыналған жарыс

Қаратау құрылыс-техникалық колледжінің 60 жылдығына орай және кәсіби бағдар беру жұмысын тиімді ұйымдастыру мақсатында Қаратау …

Добавить комментарий